7 grudnia w murach Akademii Supraskiej odbyła się zamknięta konferencja „Antologion Mateusza Dziesiątego – struktura zabytku i perspektywy badawcze”. W jej obradach uczestniczyli członkowie zespołu badawczego, który realizuje projekt „Supraski antologion liturgiczny Mateusza Dziesiątego z 1507 roku – opracowanie naukowe i przekład na język polski najstarszego liturgicznego rękopisu z Supraśla”. Projekt jest realizowany w latach 2024-2029 w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki.
Podczas konferencji podsumowano pierwszy rok prac, podczas którego udało się przeprowadzić badania nad historią i strukturą Antologionu, rozszyfrować i przepisać większość z założonego materiału badawczego oraz przygotować materiał do tłumaczenia.
Konferencję rozpoczął ks. prof. Marek Ławreszuk, kierownik projektu, który przedstawił zaawansowanie prac i omówił planowane zmiany. Następnie wystąpił prof. Antoni Mironowicz z niezwykle ciekawą prelekcją „Mateusz Iwanowicz Dziesiąty – pisarz i kopista” dotyczącą osoby autora zabytku. Strukturę Antologionu oraz wypływające z tego wnioski zaprezentował ks. prof. Marek Ławreszuk. Po krótkiej dyskusji perspektywy i potrzeby badań filologicznych dotyczących rękopisu omówił prof. Ivan Petrov z Uniwersytetu Łódzkiego. W panelu dyskusyjnym poruszono językowe, historyczne, liturgiczne i interdyscyplinarne postulaty dotyczące badań nad rękopisem, organizację pracy przekładowej przedstawił ks. Piotr Makal. Dyskusja na temat specyfiki przekładu tekstów liturgicznych Mateusza Dziesiątego zakończyła supraską konferencję.
„Antologion Mateusza Dziesiątego” jest najstarszym zabytkiem cyrylickim na ziemiach Polski, który został datowany przez samego autora. Jest unikatowym, przepięknie iluminowanym, choć niestety do tej pory mało znanym, elementem dziedzictwa polsko-litewsko-ruskiego początków XVI wieku. Jest drugim, po Kodeksie Supraskim, bogactwem pochodzącym z monasteru w Supraślu. Podkreśla to wielką rolę, jaką odgrywał ten ośrodek od początku swojego istnienia.
Rękopis do 1854 r. znajdował się w bibliotece monasteru supraskiego. Następnie przez ręce archim. Pawła Dobrochotowa i I. Srezniewskiego trafił w 1910 r. do Biblioteki Rosyjskiej Akademii Nauk w St. Petersburgu gdzie przebywa do chwili obecnej.
W księdze można wyróżnić trzy części: rozdziały biblijne, typikon oraz minieję świąteczną. Prowadzone badania dotyczą dwóch ostatnich części. Wstępne ustalenia wskazują, że wśród zachowanych rękopisów epoki nie ma tego typu zestawienia, które zaskakuje zarówno objętością opracowanego i przepisanego materiału, jak i wewnętrzną spójnością odwołań i struktury.
Inicjatorem polskich badań nad rękopisem jest światowej klasy slawista, prof. Aleksander Naumow. Członkami zespołu badawczego, pod kierownictwem ks. prof. Marka Ławreszuka, są naukowcy z Łodzi, Poznania, Warszawy i Białegostoku.
Konferencja została zorganizowana w partnerstwie z Akademią Supraską.
prot. Piotr Makal
fot. Grzegorz Makal
